Là giáo viên phải biết xử lý linh hoạt các tình huống dạy học thường gặp và đảm bảo các nguyên tắc dạy học, nhất là đối với giáo viên ít kinh nghiệm thực tế thì việc học cách ứng phó với các tình huống là rất cần thiết. Mời bạn đọc cùng tham khảo các tình huống sư phạm và gợi ý cách giải quyết để có sự chuẩn bị tốt nhất trong quá trình giảng dạy.

Tình huống nghiệp vụ sư phạm là gì?

Tình huống nghiệp vụ sư phạm là tình huống cụ thể mà giáo viên gặp phải trong quá trình dạy học, tức là những mâu thuẫn ở các mức độ khác nhau giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với nhau và giữa giáo viên với nhau.

Mỗi ngày, giáo viên phải đối mặt với nhiều tình huống bất ngờ. Qua xử lý sẽ đánh giá được trình độ, kinh nghiệm, kỹ năng của từng giáo viên. Ngoài ra nó còn thể hiện sự chuyên nghiệp, cá tính và nhiệt huyết của mỗi cá nhân.

Các tình huống nghiệp vụ sư phạm chắc chắn sẽ trở thành một phần của quá trình đào tạo giáo viên. Dù học viên theo học hệ đại học hay cao đẳng sư phạm thì việc có được những kỹ năng và biết cách xử lý đều phải trải qua trau đồi và thực hành.Mặc dù trong quá trình theo học ngành sư phạm, các đơn vị cũng đào tạo kỹ năng xử lý tình huống cho học viên nhưng vẫn sẽ có nhiều tình huống bất ngờ. Do đó người học phải chủ động rèn luyện và trau dồi kỹ năng cho bản thân.

Xem thêm: Tổng hợp các loại chứng chỉ hành nghề giáo viên cần có

Hướng dẫn rèn luyện kỹ năng xử lý tình huống nghiệp vụ sư phạm

Muốn trở thành một giáo viên khéo léo, tinh tế trong ứng xử, thành công trong việc giáo dục học sinh, học viên cần biết và tôn trọng các nguyên tắc giảng dạy sau:

• Có cái nhìn toàn diện, sâu sắc về từng học sinh. Chỉ có hiểu rõ hoàn cảnh gia đình, đặc điểm tâm lý, tính cách, sở thích, thói quen… của từng em thì chúng ta mới có biện pháp giáo dục phù hợp với từng đối tượng.
• Luôn giữ được sự điềm tĩnh cần thiết trước mỗi tình huống giảng dạy. Chỉ có bình tĩnh, tìm hiểu cặn kẽ nguyên nhân của từng tình huống thì mới có cách xử lý đúng đắn
• Luôn tôn trọng học sinh, ngay cả khi học sinh vi phạm, mắc lỗi. Hãy biết kiềm chế bản thân, không có những lời nói, việc làm xúc phạm học sinh.
• Hãy luôn đặt mình vào vị trí của học sinh, đặt mình vào vị trí của các em để hiểu và thấu cảm. 
• Luôn khuyến khích và khen ngợi học sinh trong thời điểm thích hợp. Đối với học sinh, giáo viên nên khen ngợi ưu điểm thay vì chỉ trích khuyết điểm. Khen ngợi ưu điểm, thế mạnh của trẻ khiến trẻ cảm thấy giá trị của mình được nâng cao và có hứng thú học tập. Nhưng cũng cần lưu ý là trong khi khen ngợi cũng đừng quên chỉ ra những khuyết điểm của học sinh để các em khắc phục và tiếp tục tiến bộ.
• Luôn thể hiện niềm tin vào sự hướng thiện của học sinh. Ngay cả khi học sinh mắc sai lầm, cố gắng tìm ra những ưu điểm, những mặt tích cực chứ không nên chỉ trích nặng nề. Góp ý với học sinh với một thái độ quan tâm, chân thành. 
• Thể hiện cho học sinh thấy tình cảm yêu thương. Trong mỗi tình huống, người giáo viên cần phải bình tĩnh xem lại bản thân. Nếu nhận ra sự thiếu sót, hãy dũng cảm thừa nhận. 

Vận dụng các quy tắc cơ bản trên khi xử lý các tình huống dạy học là nghệ thuật của mỗi giáo viên.

Gợi ý các tình huống nghiệp vụ sư phạm và cách giải quyết

Các tình huống nghiệp vụ sư phạm rất đa dạng và thường được nhóm theo các tiêu chí phân loại như:

• Các tình huống trong và ngoài trường (không gian và thời gian);
• Tình huống dạy học/giáo dục/đạo đức/thực tiễn/giao tiếp (theo mục đích của hoạt động dạy học);
• Tình huống bình thường/bất ngờ, mới lạ và liên quan đến danh dự/danh dự của chủ thể trong tình huống (theo bản chất của mâu thuẫn nhận thức có trong tình huống);
• Các trường hợp do lỗi của giáo viên/học sinh (tùy trường hợp)…

Dưới đây là tổng hợp một số tình huống dạy học thường gặp ở mỗi cấp học kèm theo gợi ý cách giải quyết cụ thể cho từng tình huống. Mời bạn đọc tham khảo:

Tình huống nghiệp vụ sư phạm mầm non

Tình huống 1: Trong lớp vẽ tranh (vẽ hoa) với chủ đề “thực vật”, các em rất say mê vẽ, bé Hòa ngồi tại chỗ không vẽ, cô giáo bước tới hỏi: “Sao Hòa không vẽ đi, các bạn vẽ rất đẹp và gần xong rồi”. Bé trả lời: “Con không thích vẽ cái này”. Nếu bạn là cô giáo đó, bạn sẽ xử lý như thế nào?

Tình huống 2: Khi cô tiếp xúc với tác phẩm văn học (dạy trẻ kể chuyện), cô đang kể chuyện cho trẻ nghe một cách thích thú thì bỗng một trẻ bị đau bụng và khóc to. Bạn sẽ làm gì để lớp học không bị gián đoạn, không ảnh hưởng đến các lớp khác mà vẫn chăm sóc được bé đó?

Tình huống 3: Trong giờ đi dạo sân trường, cô giáo tổ chức cho trẻ chơi sửa nhà bằng cát và nước. Hết thời gian cô cho trẻ rửa tay chân trước khi chuyển sang hoạt động khác. Duy nhất có một bé nhất quyết không nghe, ngồi chơi và tiếp tục nghịch cát. Hãy giải thích hiện tượng trên. Bạn sẽ xử lý như thế nào nếu bạn là giáo viên tổ chức sự kiện đó?

• Tải đầy đủ: 22 tình huống nghiệp vụ sư phạm mầm non và cách giải quyết

Tình huống nghiệp vụ sư phạm tiểu học

Tình huống 1: Một học sinh trong lớp học không tốt. Bạn quyết định đến nhà học sinh đó để thông báo kết quả học tập của em với gia đình và phối hợp với giáo viên, nhà trường để nâng cao kết quả học tập của em. Nhưng khi đến nơi và nhìn thấy phụ huynh của học sinh đó đánh em ngay trước mặt mình, bạn sẽ làm gì nếu điều đó xảy ra với mình?

Tình huống 2: Khi chấm bài kiểm tra của học sinh, bạn cảm thấy bất ngờ vì có một bài làm của một học sinh có mức học trung bình yếu nhưng lại có kết quả rất tốt. Đến hôm khi bài, bạn sẽ làm gì trong tình huống này?

Tình huống 3: Bạn vào lớp và dạy được khoảng 10 phút thì một học sinh hốt hoảng đứng dậy nói với bạn rằng em mang tiền đến đóng học nhưng sau giờ ra chơi không thấy đâu. Làm thế nào bạn sẽ xử lý tình huống này?

• Tải đầy đủ: 34 tình huống nghiệp vụ sư phạm tiểu học và cách giải quyết

Tình huống nghiệp vụ sư phạm THCS/ THPT

Tình huống 1: Trong giờ lên lớp của một tiết dạy, học sinh hỏi bạn một vấn đề liên quan đến bài giảng mà nhìn qua bạn chưa có câu trả lời thích hợp. Bạn xử lý tình huống đó như thế nào?

Tình huống 2: Một học sinh lớp bạn chủ nhiệm vừa bước sang tuổi 14 đã bị bố mẹ bắt em nghỉ học để lấy chồng vì lý do hoàn cảnh gia đình khó khăn đồng thời vì phong tục của địa phương là con gái nên lấy chồng sớm. Nhưng em học sinh này rất muốn đi học, lại không muốn trái lời gia đình. Trong tình huống này bạn xử lý như thế nào?

Tình huống 3: Khi bạn bước vào lớp, cả lớp đều đứng lên rất ngay ngắn chào cô. Nhưng khi nhìn xuống cuối lớp, bạn phát hiện ra có một em học sinh vẫn ngồi. Trước hiện tượng đó, bạn sẽ xử lý ra sao?

• Tải đầy đủ: 10 tình huống nghiệp vụ sư phạm thường gặp ở bậc THCS/ THPT

Xem thêm:

• Các tình huống sư phạm thường gặp đối với giáo viên chủ nhiệm lớp
• Một số tình huống nghiệp vụ sư phạm khó xử và gợi ý cách giải quyết
• 150 tình huống nghiệp vụ sư phạm & gợi ý cách giải quyết

Hi vọng rằng nội dung bài viết này sẽ giúp các bạn sinh viên có thêm kinh nghiệm và trau dồi kỹ năng giải quyết các tình huống nghiệp vụ sư phạm. Từ đó trau dồi và nâng cao khả năng của bản thân. Bạn đọc có nhu cầu tìm hiểu thêm về các chương trình đào tạo các loại chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm vui lòng liên hệ để được hỗ trợ. Chúc bạn rèn luyện và công tác tốt!